Telif hakkı normalde eserin yaratıcısına aittir. Bununla birlikte, eser sahibi eğer bir işveren tarafından talep edilen çalışma sırasında eseri yaratırsa veya eseri meydana getirmek için uygun bir sözleşme altında tutulursa, o zaman eser “ücret karşılığı yapılan eser” olarak değerlendirilir ve işveren veya sözleşme sahibi taraf telif hakkına sahip olur. Ortak yaratıcılar (Co-creators) birlikte oluşturulan çalışmalarda eserin telif hakkına birlikte sahip olurlar.

Bazı durumlarda Koç Üniversitesi öğretim üyesi tarafından yapılan bir çalışma üniversite politikaları ve telif hakları yasasına dayanarak sahiplik değiştirebilir.

Koç Üniversitesi Fikri Mülkiyet Haklari Ve Teknoloji Transferi Politikalari Koç Üniversitesi Fikri Mülkiyet Politikası’na (Başlık 2.2.1) Akademik geleneğe uymak açısından Üniversite, genellikle, öğretim görevlilerinin, personelinin ve öğrencilerinin akademik araştırma, bilgi ve sanatsal ifadelerinin sonuçlarını yaymayı amaçlayan kitaplar, makaleler, tezler, bildiriler, romanlar, şiirler, besteler ve benzeri eserler için kendi adına telif hakkı talep etmez.

Bu durumun istisnası ise 2.2.2’de belirtilmiştir: Üniversite kaynaklarının anlamlı kullanımıyla ortaya çıkarılan eserler, kurumsal eserler veya sponsorlu (üniversite kaynakları dışından desteklenmiş) araştırma sözleşmesi gibi, sözleşme yükümlülüklerine tabi eserler, yukarıdaki genel kural dışındadır. Bu tür eserlerin mülkiyeti Üniversite’ye aittir.

2.2 TELİF HAKLARI

2.2.1 Genel Kural: Akademik geleneğe uymak açısından Üniversite, genellikle, öğretim görevlilerinin, personelinin ve öğrencilerinin akademik araştırma, bilgi ve sanatsal ifadelerinin sonuçlarını yaymayı amaçlayan kitaplar, makaleler, tezler, bildiriler, romanlar, şiirler, besteler ve benzeri eserler için kendi adına telif hakkı talep etmez.

2.2.2 İstisnalar: Üniversite kaynaklarının anlamlı kullanımıyla ortaya çıkarılan eserler, kurumsal eserler veya sponsorlu (üniversite kaynakları dışından desteklenmiş) araştırma sözleşmesi gibi, sözleşme yükümlülüklerine tabi eserler, yukarıdaki genel kural dışındadır. Bu tür eserlerin mülkiyeti Üniversite’ye aittir. 1

Koç Üniversitesi Fikri Mülkiyet Hakları Ve Teknoloji Transferi Politikaları’na ilgili bağlantıdan ulaşabilirsiniz. https://tto.ku.edu.tr/tr/prosedurler

Türkiye Telif Hakkı Mevzuatı – Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK)

Türkiye’de telif hakları 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında korunmaktadır.

5846 sayılı Kanun uyarınca, entelektüel ya da sanatsal bir yaratım, eğer orijinalse, yani yazarın bağımsız, yaratıcı çabasının sonucu ise aşağıda belirtilen dört kategoriden birine giriyorsa, telif hakkı korumasına tabi bir ‘eser’ olarak nitelendirilir:

• Bilimsel ve edebi eserler
• Müzik eserleri
• Sanat eserleri veya
• Sinematografik eserler

5846 sayılı Kanun’un ahlaki hakları ve ekonomik hakları ayrı ayrı tanıdığı belirtilmelidir. “Telif hakları” terimi genellikle bir eserle ilgili ekonomik hakları ifade eder. Telif haklarına ek olarak, ekonomik haklar; uyarlama hakkı, dağıtım hakkı, performans hakkı ve işaretlerin, seslerin ve / veya görüntülerin iletilmesini sağlayan cihazlarla kamuya duyurma hakkıdır.

5846 sayılı “Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda eğitim ve öğretim amacıyla eser oluşturma konusu “Eğitim ve Öğretim İçin Seçme ve Toplama Eserler” başlığı altında aşağıda belirtildiği şekilde 34. maddede düzenlenmiştir. Yasaya göre; 

34. Eğitim ve Öğretim İçin Seçme ve Toplama Eserler

Madde 34- (Değişik fıkra: 07/06/1995- 4110/13 md.) Yayımlanmış musiki, ilim ve edebiyat eserlerinden ve alenileşmiş güzel sanat eserlerinden, maksadın haklı göstereceği bir nispet dahilinde iktisaplar yapılmak suretiyle, hal ve vaziyetinden eğitim ve öğretim gayesine tahsis edildiği anlaşılan seçme ve toplama eserler vücuda getirilmesi serbesttir. 2’nci maddenin üçüncü bendinde ve 4’üncü maddenin birinci fıkrasının birinci ve beşinci bentlerinde gösterilen neviden eserler, ancak seçme ve toplama eserin münderecatını aydınlatmak üzere iktibas edilebilir. Ancak bu serbestlik, hak sahibinin meşru menfaatlerine haklı bir sebep olmadan zarar verir veya eserden normal yararlanma ile çelişir şekilde kullanılamaz.

Münhasıran okullara mahsus olarak hazırlanan ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından onanan (okul radyo) yayımları için de birinci fıkra hükümleri uygulanır.

Bütün bu hallerde eser ve eser sahibinin adı mütat şekilde zikredilmek icap eder.2

“Adil kullanım” nedir?

Adil kullanım, Adil kullanım, telif hakkı alınmış bir eserin belli koşullar altında eser sahibinin iznine gerek duyulmaksızın kullanılabilmesidir. Doktrin, yasaların teşvik etmek için tasarlandığı yaratıcılığın önüne geçecek katı bir telif hakkı yasası uygulamasının önlenmesine yardımcı olur.

Adil kullanım telif hakkı sahiplerinin geçmiş dönem çalışmalarını kontrol etme ve yararlanma hakkını haksız yere ihlal etmeyecek şekilde kullanmak ve inşa etmek için izin verir.3

Türkiye Telif Hakkı Kanunu

Kanunun “Eğitim ve Öğretim İçin Seçme ve Toplama Eserler” başlığı altında 34. Maddede Adil Kullanım için bir hüküm bulunmaktadır.

Adil kullanım hükümlerine göre, başkasının telif hakkı korumalı çalışmasının çoğaltılması eğer öğretim, bilim ve araştırma için kullanılıyorsa adil olarak kabul edilir. Eğer çoğaltma bu amaçlardan biri içinse, çoğaltmanın adil kullanım olup olmadığına dair bir tespit, “kullanılan kısmın miktarı ve büyüklüğü” faktörüne dayanarak yapılmalıdır.

Adil kullanım belirsiz bir kavramdır ve yasalar, telif hakkı alınmış bir çalışmanın hangi kullanımlarının yasalar altında adil kullanım olarak değerlendirileceğini tam olarak belirtmemektedir.

ABD Telif Hakkı Kanunu (US Copyright Act)

Bölüm 106 ve 106A hükümlerine bakılmaksızın, eleştiri, yorum, haber bildirme, öğretim (birden fazla kopya çoğaltmak dahil olmak üzere) bilim üretme ve araştırma amacıyla kopyalanması veya çoğaltılması veya bu bölümde belirtilen diğer herhangi bir yöntemle kullanılması dahil, telif hakkıyla korunan bir çalışmanın adil kullanımı telif hakkı ihlali değildir. Herhangi bir özel durumda bir eserin kullanımının adil bir kullanım olup olmadığının belirlenmesinde, dikkate alınması gereken faktörler;

Adil kullanım- Başlık 17 Bölüm 1 Kısım 107

• Kullanımın ticari nitelikte olup olmadığı veya öğrencilerin kar amacı gütmeyen eğitim amaçlı kullanımı dahil olmak üzere, kullanımın amacı ve karakteri.
• Telif hakkı saklı eserin doğası.
• Telif hakkı saklı eserin kullanılan kısmının miktarının bütününe oranı.
• Kullanımın, telif hakkı saklı eserin potansiyel pazarına veya değerine etkisi.

 

Adil kullanım- Başlık 17 Bölüm 1 Kısım 108

Bu başlıkta aksi belirtilmediği sürece ve 106. bölümün hükümlerine bakılmaksızın, bir kütüphane veya arşivin veya istihdamları dahilinde çalışanların birden fazla kopya üretmesi veya ses kayıtlarının çoğaltılması telif hakkı ihlali değildir.4

Adil Kullanım ile ilgili her durum kendi özelinde ele alınır ve ona göre karar verilir.

Sonuç olarak, Türkiye ve ABD’deki uygulamalar ışığında Adil Kullanım hakkında bir değerlendirme yapılabilir. Telif hakkı ihlali riskini en aza indirmek için Kütüphane, aşağıdaki durumları adil kullanım olarak yorumlar:

• Eğitmenin ders notları, örnek testler, eğitmenin alıştırmaları/problem setleri veya eğitmenin hazırladığı diğer materyaller
• Öğrencilerin çalışmaları (yazar olarak öğrencilerin izniyle)
• Hükümet yayınları
• Kitaptan bir bölüm
• Bir derginin herhangi bir sayısından bir makale
• Herhangi bir kitaptan, gazeteden veya periyodik yayından bir çizelge, grafik, diyagram, çizim, karikatür veya resim.

 

İsteğiniz yukarıdaki kriterleri karşılamıyorsa ve eser telif hakkıyla korunuyorsa, eserin telif hakkı sahibinden kullanmak için izin almanız gerekir. İzin talebi süreçleriyle ilgili bu kılavuzdaki Kullanım İzni Talebi (Adil Kullanım mümkün olmadığında) kısmına bakın

 

---

 

FOTOKOPİ VE ÇIKTI ALMA

Telif Hakkıyla Korunan Kaynakların Çoğaltılması ve Basılması

Kopyalama, baskı, fotokopi ve benzeri mekanik çoğaltma yöntemlerini içerir. Telif hakkı yasasının “adil kullanım” doktrini kapsamında olmadıkça, telif hakkı sahibinin yazılı izni olmadan telif hakkıyla korunan materyallerin çoğaltılması yasaktır.

“Adil kullanım” niteliğinde olan herhangi bir malzemeyle ilgili herhangi bir şüphe varsa, telif hakkı sahibinden izin almadan veya hukuk danışmanının onayı olmadan çoğaltılmamalı veya kopyalanmamalıdır. Kaynağı açık olarak belirtmediği sürece tüm malzemelerin telif hakkıyla korunan materyal olduğu varsayılmalıdır.

ABD Telif Hakkı Yasası (PL 94-5 53) Bölüm 107, eğitim kurumları için fotokopi ve çoğaltma işleminin adil kullanım sayılabilmesi için gerekli olan kriterleri belirlemiştir:

– Fotokopi çekimi bir kitabın sadece bir bölümüyle (chapter) veya tüm kitabın %10’uyla sınırlıdır.

– Bir süreli yayından (journal) sadece 1 makale çoğaltılabilir.4

 

---

 

DİJİTAL KOLEKSİYONLARIN KULLANIMI

Suna Kıraç Kütüphanesi Dijital Koleksiyonlarına ait telifli bir materyali nasıl kullanabilirim?

Suna Kıraç Kütüphanesi Dijital Koleksiyonlarındaki materyallerin araştırma, öğretim ve özel çalışmalarında kullanılması amaçlanmıştır. Tüm materyaller 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) (1951 yılında yürürlüğe giren, 1983 ve 1995 yıllarında değiştirilen ve en son yeni teknolojiler nedeniyle değişen üretim biçimlerini değerlendirmek üzere 3 Mart 2001 tarihinde değiştirilen yasa) kapsamındadır. (Başlık: 5846). Bu yasa hem bilimsel hem de edebi nitelikteki (bilgisayar yazılımı dahil), müzik, güzel sanatlar prodüksiyonları ve filmlerinin yayınlarını kapsar ve bu yapımların hak sahiplerine hem maddi hem de manevi tüm haklarını verir. Lütfen FESK hakkında daha fazla bilgi için 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa bakınız. 2

FSEK’e göre “Burada yer alan herhangi bir eser, hak sahibinin unvanının ve eserin başlığı açık bir şekilde belirtilerek yüz yüze eğitim için doğrudan veya dolaylı olarak tüm eğitim ve öğretim kurumlarında kar amacı gütmeyen bir amaca hizmet ettiği sürece serbestçe kullanılır” Bu nedenle, kaynakların burada bulunabilir olmaları ve SKL kullanıcıları tarafından daha fazla kullanımları FSEK mevzuatının bu yaklaşımı ile yönetilir.

Bazı öğelerin kullanımı, telif hakkı sahibi ve / veya üniversite tarafından dayatılan ek kısıtlamalara tabi olabilir. Özel ayrıntılar için lütfen digitalresources@ku.edu.tr ile irtibata geçiniz.

 

---

 

ELEKTRONİK KAYNAKLARIN UYGUN KULLANIMI

Koç Üniversitesi Kütüphanesi tarafından erişimi sağlanan veri tabanlarının, e-dergilerin ve diğer elektronik içeriğin uygun kullanımı.

Koç Üniversitesi tarafından sağlanan elektronik kaynakların çoğu, halihazırda kayıtlı olan Koç Üniversitesi öğrencileri, öğretim üyeleri ve personeli ile fiziksel olarak Kütüphaneyi ziyaret eden kullanıcılar için kullanımı sınırlayan lisans sözleşmelerine tabidir. Her bir çevrimiçi kaynağın kullanımı, yürürlükteki telif hakkı yasalarının yanı sıra Koç Üniversitesi ile yayıncı arasındaki lisans anlaşmasının şartlarına tabidir.

• Ticari kullanım. Üniversiteye lisanslı elektronik kaynaklar akademik amaçlı kullanımla sınırlandırılmıştır. Ticari kullanım için ayrı lisanslar, ödemeler ve izinler gerekir.
• Bir kaynağın aşırı büyüklükte bir bölümünü indirmek (örneğin, tüm koleksiyon veya tüm veri tabanını).
• Elektronik içeriği çevrimiçi olarak KU üyesi olmayan kuruluşlara iletmek.
• Blackboard’a veya halka açık bir web sitesine makaleler koymak. Bunun yerine kaynağın bağlantısı koyulmalı. Blackboard sayfanıza tam metin kaynakları ekleme hakkında bilgi için, lütfen Kütüphane Rezerv Hizmetleri sayfasına bakın.
• Robot veya örümcek sistemler kullanılarak içeriğin otomatik veya sistematik indirilmesi.
• Kimlik ve Şifrelerin Paylaşılması. KU kullanıcıları KU Net ID şifrelerini başkalarıyla paylaşmamalı, yetkili olmayan bir kimsenin Koç Üniversitesi’ne lisanslı kaynaklarına ulaşması sağlamamalıdır.

 

Yayıncılar ve sağlayıcılar web trafiğini dikkatlice izlerler. Lisans şartlarının ihlali, birey için ayrıcalık kaybına, tüm Üniversite için elektronik kaynak erişiminin kesilmesine neden olabilir.

Her elektronik kaynak için özel şartlar ve koşullar genellikle yayıncının web sitesinden edinilebilir. Kaynağı kullanma amacınız hakkında herhangi bir sorunuz varsa, lütfen bu şartlara bakın veya kütüphane personelinden yardım isteyiniz.

 

---

 

KURS OKUMALARI

Pek çok eğitim kullanımı adil olacaktır, ancak, yalnızca kar amacı gütmeyen eğitim kullanımı, başkalarının çalışmalarını kopyalamanıza ve dağıtmanıza otomatik olarak izin vermez. Telif hakkıyla korunan materyalleri sınıfınıza göstermek, kopyalarını dağıtmak, yazınıza dahil etmek veya Blackboard üzerinden yayınlamak için her çoğalttığınızda kullanımınızı değerlendirmeniz gerekebilir.

Rezerv hizmetinin amacı eğitim programlarını Kütüphane ‘ye veya kendilerine ait materyaller arasından öğretim üyelerince seçilen kaynakları sınırlı süreler için öğrencilere ödünç vererek desteklemektir.

Kütüphane Rezerv Sistemi zorunlu eğitim materyalleri olarak öğretim üyeleri tarafından yazılan veya seçilen ders materyallerine (örnek sınavlar, ders programları, problem setleri, okuma paketleri, ders notları, ders kitabı vs.) erişim sağlamaktadır. Bu uygulama ödev için gerekli materyalin Kütüphane içerisinde öğrencilerin kullanımına hazır olduğunu garanti etmektedir.

E-rezerv sistemi telif hakları saklı olan materyallerin, taratılmış kopyalarının elektronik ortamda rezerve yerleştirilmesine izin verir. Kütüphane’nin lisanslı veri tabanlarından rezerv amacıyla seçilen materyallere Sierra (kütüphane otomasyon sistemi) üzerinden linklerle güvenli erişim sağlamak da mümkündür.

E-rezerv hizmeti, öğrencilere 7 gün 24 saat kampüs içinde ve dışında ders materyallerine erişim sağlamaktadır. Bu nedenle Kütüphane, öğretim üyelerini bu seçeneği kullanmaya teşvik eder. İnternet üzerinden ücretsiz ulaşılabilen makaleler de rezerv koleksiyonuna telif hakkı izni talep edilmeksizin eklenebilir.

E-rezerv koleksiyonuna telif hakkı iznine gerek olmadan yerleştirilebilen materyaller şunlardır:

• Eğitmenin ders notları, örnek testler, eğitmenin alıştırmaları/problem setleri veya eğitmenin hazırladığı diğer materyaller
• Öğrencilerin çalışmaları (yazar olarak öğrencilerin izniyle)
• Hükümet yayınları
• Kitaptan bir bölüm
• Bir derginin herhangi bir sayısından bir makale
• Herhangi bir kitaptan, gazeteden veya periyodik yayından bir çizelge, grafik, diyagram, çizim, karikatür veya resim.

 

E-rezerv koleksiyonuna yerleştirilmeden önce telif hakkı izni alınması gerektiren materyaller ise:

• Baskısı süren ya da baskısı tükenmiş bir kitabın tümü
• Zorunlu ders kitapları
• Ders paketinin tamamı
• Bir kitaptan birden fazla bölüm
• Bir periyodik yayının aynı sayısından birden fazla makale

 

Kullanılacak kaynakların telif hakkı izinlerinin alınması gerektiğinde yayıncıya başvurması için libreserve@ku.edu.tr eposta adresinden sorumlu kütüphaneciyle iletişime geçebilirsiniz.

Bir eserin hala telif hakkı altında olduğunu belirlediyseniz ve önerilen kullanımınız adil kullanım değilse, eseri kullanmak için yazılı izin almanız gerekir.

Telif Hakkı Sahibini Bulmak

Geçmişte, telif hakkı sahipleri, gerekli olduğu gibi kaynağı üzerinde açıkça belirtilirdi. Telif hakkı bildirimi bulunan eserler için en yapılması gereken daha basittir. Ancak birçok çalışma için, kime soracağınızı bulmak büyük bir iş olabilir. Hatta bazen imkansızdır. Bununla birlikte, aşağıda ortaya koyduğumuz yapıyı aklınızda tutarsanız, işe başlamak için size sistematik bir yöntem sağlayabilir:

1.  Yazarı veya yazarları tanımlayın ve bunlardan birisi veya daha fazlasıyla iletişime geçin.

2. Telif hakkına sahip olup olmadıklarını veya eserin bir kurum veya kişi için “ücret karşılığı yapılan eser” olup olmadığını sorun.

3. Haklarını başkalarına devredip etmediklerini eğer devretmişlerse kime devrettiklerini sorun.

The Copyright Clearance Center telif hakkıyla korunan materyallerin kullanımında gerekli izinlerin alınması için bir aracı hizmeti sunar ve çoğunlukla metin tabanlı eserler (kitaplar ve dergiler) olmak üzere yaklaşık iki milyon telif hakkıyla korunan eseri kapsar. Birçok durumda, gerekli izin ücretinin ödenmesiyle anında çevrimiçi olarak kullanım izni verilebilir.

İzin İsteği Oluşturma

Örnek İzin İsteği Mektubunu, telif hakkı sahibinden izin istemek için kullanabilirsiniz. İzin istemek için bilinen resmi bir form yoktur. Örnek izin isteği formunu kullanmamayı seçtiyseniz, izin isteğinizin en azından eserin başlığını, yazarın, sanatçının veya editörün adını, neyi nasıl kullanmak istediğinizi tam olarak açıklamanızı açık olarak ifade etmesi gerekmektedir. (örneğin; kopyalama, uygulama, gösterim, türevlerini oluşturmak vb.) İzin isteğinizde ne kadar net olursanız, isteğinizin onaylanma olasılığı da o kadar yüksek olur. İzin isteğinizin işleme koyulması için yeterli zaman ayırdığınızdan emin olun. Çoğu durumda onay için 4 ila 6 hafta gerekebilir. 5

Telif Hakkı Bildirimleri

Koç Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphane ’si tüm rezerv işlemlerinde eğitim kurumlarına tanınan adil kullanım (fair use) şartlarına uyar.

Türkiye Telif Hakkı Mevzuatı

Türkiye’de Telif Hakları 1951 yılında kabul edilen Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) tarafından korunmaktadır. Bu kanun bilimsel ve edebi yayınları, güzel sanatlar ile müzik eserlerini ve filmleri kapsar. Ayrıca bu ürünlerin hak sahiplerine maddi ve manevi haklar tanır. Bu kanun üzerinde 1983, 1995 yıllarında düzeltmeler yapılmıştır. 3 Mart 2004’ te yapılan son değişiklikler enformasyon teknolojileriyle birlikte geliştirilen ve değiştirilen ürün formları üzerinde yapılmıştır.

Kopyalama ve kullanma işlemine ilişkin konular 34’üncü maddede şu şekilde belirtilmiştir: “Yayımlanmış bir eserin, tüm eğitim ve öğretim kurumlarında, yüz yüze eğitim ve öğretim maksadıyla doğrudan veya dolaylı kar amacı gütmeksizin temsili, eser sahibinin ve eserinin adının mutat şekilde açıklanması şartıyla serbesttir.” 2

ABD Telif Hakkı Kanunu (US Copyright Act)

Bölüm 106 ve 106A hükümlerine bakılmaksızın, eleştiri, yorum, haber bildirme, öğretim (birden fazla kopya çoğaltmak dahil olmak üzere) bilim üretme ve araştırma amacıyla kopyalanması veya çoğaltılması veya bu bölümde belirtilen diğer herhangi bir yöntemle kullanılması dahil, telif hakkıyla korunan bir çalışmanın adil kullanımı telif hakkı ihlali değildir. Herhangi bir özel durumda bir eserin kullanımının adil bir kullanım olup olmadığının belirlenmesinde, dikkate alınması gereken faktörler;

Adil kullanım- Başlık 17 Bölüm 1 Kısım 107

• Kullanımın ticari nitelikte olup olmadığı veya öğrencilerin kar amacı gütmeyen eğitim amaçlı kullanımı dahil olmak üzere, kullanımın amacı ve karakteri.
• Telif hakkı saklı eserin doğası.
• Telif hakkı saklı eserin kullanılan kısmının miktarının bütününe oranı.
• Kullanımın, telif hakkı saklı eserin potansiyel pazarına veya değerine etkisi.

Adil kullanım- Başlık 17 Bölüm 1 Kısım 108

Bu başlıkta aksi belirtilmediği sürece ve 106. bölümün hükümlerine bakılmaksızın, bir kütüphane veya arşivin veya istihdamları dahilinde çalışanların birden fazla kopya üretmesi veya ses kayıtlarının çoğaltılması telif hakkı ihlali değildir.4