Makale İşlem Ücretleri (APC)
Makale İşlem Ücreti (APC) nedir?
Akademik makalelerin açık erişim olarak yayınlanmasını destekleyen yeni bir iş modeli olarak benimsenen, bilimsel bir dergide yayınlanmak üzere kabul edilmiş makalenin yayına hazırlanması için gerekli işlem ücretinin makalenin yazarı tarafından ödendiği bir Açık Erişim yöntemidir. Bu ücrete Makale İşlem Ücreti veya APC denir. APC ödemesinin sonucunda makale Altın Yol (Gold Open Access) modeli ile Açık Erişim olur. Yani yayıncının web sitesinde yayınlanan makaleye abonelik gerektirmeden internet ortamında herkese açık olur. 1
Tüm hibrit dergiler (Melez/Hybrid Model: Yani dergideki makalelerin bir kısmını açık erişimli olarak tüm dünyaya açıkken bir kısmı ise abonelikle erişilebildiği model) ve bazı açık erişim dergilerde açık erişimli makale yayınlama için APC ödemesi zorunludur. APC’ler yazarın sponsoru (fon sağlayıcı veya işveren) tarafından ödenir ve hatta ekonomik zorluk bölgesinde sayılan araştırmacılar için yayıncı bu talebinden feragat edebilir. Uygulamada disiplinler arasında değişiklik gösterse de az sayıda APC yazar tarafından ödenir. Fon sağlayıcıların büyük bölümü açık erişim yayınlamak için ödenen APC harcamalarını onaylamaktadır.
Makalemi yayınlamak için neden ödeme yapmam isteniyor?
Makale İşleme Ücretleri (APC), bir bilimsel makalenin yayınlanma sürecinde makalenin yazarından talep edilir. APC’ler açık erişim dergilerinde, kütüphane ve okuyucuların geleneksel olarak araştırma makalelerine erişmek için ödedikleri abonelik ücretleri yerine kullanılmaktadır.
Bu anlamda APC’ler, dergi yayınlama maliyetlerinin (editörlük, akran denetimi, hosting servisi, arşivleme, koruma) yükünü okuyuculardan yazarlara kaydırır.
Bir bilimsel makaleyi yayınlamak için APC ödeyerek, o makaleyi internet bağlantısı olan herkes için erişime açmış olmaktayız.
Dernek ve araştırma kurumları gibi kar amacı gütmeyen tüzel kuruluşlar ve diğer benzer yayıncılar gelir sağlamak ve yayıncılık hizmet maliyetlerini karşılamak için çeşitli modeller kullanırlar. APC ücretleri bu modellerden biridir.2
Kütüphanenin henüz Makale İşlem Ücretlerini (APC) karşılamak için mevcut bir fonu yoktur. Ancak, Açık Erişim Yayıncılık ile ilgili her konuda araştırmacılara destek hizmetleri sunmaktadır. APC ve ilişki konularda detaylı bilgi almak veya Açık Erişim Yayıncılık hakkında bir oturum talep etmek için openaccess@ku.edu.tr adresinden Kütüphane Açık Erişim Takımı’yla iletişime geçebilirsiniz.
***
1.Solomon, D. J., & Björk, B. C. (2012). Publication fees in open access publishing: Sources of funding and factors influencing choice of journal. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 63(1), 98-107.
2.University of Nevada Las Vegas Library, Open Access Guide, August 2019
Doğrudan Yayınevlerine Yapılan Ödemeler
Geleneksel yayıncılarla yayıncılık
Günümüzde pek çok yayıncı, çalışmalarını sürdürmek için araştırmacılara mevcut geleneksel iş modeli veya açık erişim yayıncılık modelleri gibi çeşitli seçenekler sunmaktadır. Araştırmacı olarak bu yayın sözleşmelerini imzaladığınızda bu seçeneklerden biri sizin için kullanılabilir. Bir yazar olarak sözleşme sürecinde sorumluluğunuz; yayın anlaşmalarınızı dikkatlice okumak, sözleşme maddelerini iyi anlamak, yayın haklarıyla ilgili müzakere sürecinde dikkatli kararlar almak ve yayınlarınızın gerekli kopyalarını ileride kullanmak üzere saklamaktır.
Açık erişim yayıncılık
Birçok geleneksel bilimsel dergi, artık dergi makalelerinin daha geniş bir dağıtımını mümkün kılan Açık Erişime yer vermek için yeni bilimsel yayıncılık modelleri sunmaktadır. Bazı yayıncılar ayrıca kitaplar için de Açık Erişim seçeneği sunmaktadır.
Hibrit dergiler
Pek çok geleneksel bilimsel dergi yazarlar için Açık Erişim seçeneği sunmaktadır. Bu seçenekler genellikle makale işlem ücreti (APC) veya yazar yayın ücreti olarak adlandırılan bir ücret ödemeyi gerektirir. Eğer yazar açık erişim seçeneğini seçerse ve gerekli ücreti öderse, ilgili makale açık erişim olarak erişime sunulacaktır. Hibrit dergilerde, açık erişim seçeneği altında seçilmeyen makalelere yalnızca standart abonelik veya satış yoluyla ulaşılabilir.
Eğer bir yazar, makalesini bir hibrit dergide açık erişim olarak yayınlanmayı seçerse, yayıncının, yayın sözleşmesinin şartları gereğince makaleyi tüm dünyaya en geniş erişim şartlarıyla sunmaya yasal hakkı vardır. SHERPA / RoMEO Yayıncı Telif Hakkı Politikaları & Kişisel Arşivleme Veritabanı, pek çok yayınevi açık erişim modeli ve APC ödemeleriyle ilgili yazarlara yönelik sayfalar hazırlamaktadır.
Tamamen açık erişim dergiler
Tamamen açık erişim dergiler, telif hakkıyla korunan eserlerin küresel erişilebilirliği için daha fazla olanak sunmaktadırlar. Tamamen açık erişim dergiler de Makale İşlem Ücreti (APC) talep edebilirler. Yine hibrit dergilerde olduğu gibi bir yazar, makalesini tamamen açık erişim olan bir dergide yayınlanmayı seçtiğinde, yayıncının, yayın sözleşmesinin şartları gereğince makaleyi tüm dünyaya en geniş erişim şartlarıyla sunmaya yasal hakkı vardır.
Açık Erişim dergi yayıncılarının listesini Directory of Open Access Journals (DOAJ) platformunda bulabilirsiniz. DOAJ yüksek kaliteli, açık erişim akademik dergilere erişim sağlayan çevrimiçi bir dergi dizinidir.
Kurumsal arşivlerde kişisel arşivleme (KUIR)
Birçok bilimsel dergi yayıncısı, yazarların bilimsel makalelerinin farlı versiyonlarını kurumsal arşivler veya konu temelli açık erişim dijital arşivlerde yayınlamalarına izin verir. Kişisel arşivlemeye izin vererek, makalelerin paralel olarak erişime sunulmasına imkan sağlayabilirler: Bu uygulamaya kaynağın bir versiyonu yayıncı tarafından yayınlanırken bir diğer versiyonu açık erişim bir kurumsal arşiv aracılığıyla erişime sunulabilir.
Yayıncının son sürümü (genellikle pdf) yayıncı tarafından yayınlanırken, açık erişim sürümünün (genellikle yazarın son sürümünü olan postprint versiyonu) Koç Üniversitesi Kurumsal Arşivi (KUIR) gibi bir dijital arşivde derhal veya belirli bir ambargo döneminden sonra yayınlanmasına izin verilir.
Bir yayıncı seçerken, açık erişim olanaklarıyla ilgileniyorsanız, seçeneklerinizi değerlendirmek için kişisel arşivleme hakkındaki yayıncı politikalarını incelemek isteyebilirsiniz. SHERPA / RoMEO Yayıncı Telif Hakkı Politikaları & Kişisel Arşivleme Veritabanı, kişisel arşivleme konusunda yayıncı politikalarının özetlerini sunar ve çalışmalarınızın hangi versiyonunun KU Kurumsal Arşivinde (KUIR) veya kendi web sitenizde yayınlayabileceğinizin bilgisini verir.
Ayrıca, kişisel arşivleme politikaları için doğrudan yayıncıların web sitelerine de bakabilirsiniz. Yayıncı siteleri daha güncel ve detaylı bilgi sunacaktır.
Koç Üniversitesi, yazarlarını kendilerine ait bilimsel makalelerin postprint versiyonlarının telif hakları ve sözleşmeler nedeniyle herhangi bir kısıtlama bulunmadığı durumlarda KUIR gibi açık erişim dijital arşivlerde yayınlanmasını teşvik etmektedir. Bu tüm yasal süreçler dikkate alınarak yapıldığından kişisel arşivleme uygulamalarının yayıncı politikaları ve yayın sözleşmesiyle tutarlı olduğu anlamına gelir.
Suna Kıraç Kütüphanesi, Açık Erişim ve Akademik İletişim web sayfasında açık erişim ve ilişkili konularda bilgi ve destek sağlamaktadır.
Aracı Kurumlar Üzerinden Yapılan Ödemeler: Copyright Clearence Center
Altın yol (Gold) açık erişimini kararlaştırmak için en iyi zaman makalenin yayınlanmak üzere kabul aldığı zamandır. Daha önce yayınlanmış makaleler için genelde araştırmacılara yeşil yolu (Green) kullanmalarını yani bu kaynakların postprint versiyonlarını Koç Üniversitesi Kurumsal Arşivine (KUIR) eklemelerini tavsiye ederiz.
Bununla birlikte, eski yayınlarınızı APC ücreti ödeyerek açık erişim yapmak için çeşitli hizmetler sunan Copyright Clearance Center gibi üçüncü parti şirketler de vardır.
Copyright Clearance Center (CCC) kurumlar ve araştırmacılar için telif hakkıyla korunan kaynakların kullanımı konusunda telif hakkı lisanslama hizmetleri sunmaktadır. CCC, başta akademik yayıncılar olmak üzere telif hakkı sahipleri ile kaynakların kullanım şartlarını belirleyen anlaşmalar yapar. Bunlara ek olarak kurumlar için belge sağlama hizmetleri ve ders paketleri gibi kaynakların bir defalık kullanımını gerektiren durumlar için gerekli izinler konusunda yayıncıların temsilciliğini yapar. CCC, tanınmış birkaç yayıncının APC süreçlerini yönetmektedir.
CCC’nin Açık Erişim Anlaşması Yöneticisi Modülü, yazarların kendi kurumlarından veya fon sağlayıcılardan APC fonu talep etmelerini sağlamak için RightsLink Author APC Manager ile entegre çalışır. Ayrıca özel fatura anlaşmalarının yerine getirilmesini sağlamak ve APC fon taleplerini onaylanmasını izlemek ve raporlamak için kurumlara ve fon sağlayıcılara gerekli araçları sağlamaktadır.
Read & Publish Anlaşmalar, Dernek ve Üyelik İndirimleri
Yayıncı APC anlaşmaları & indirimler
Kütüphane abonelikleri ve diğer anlaşmaların sağladığı haklar sayesinde Koç Üniversitesi araştırmacıları makalelerinin derhal açık erişime açılmasını sağlayan Makale İşlem Ücretleri (APC) için bazı yayıncılardan indirim alabilirler. Hatta bazı durumlarda, abonelik ücretleri içerisinde yer aldığı için araştırmacıların ayrıca bir APC ücreti ödenmesi gerekmeyebilir.
Aşağıda yayıncılardan şu anda aldığımız indirimlerin ve Koç Üniversitesi araştırmacılarının bu indirimlerden yararlanmak için yapmaları gerekenlerin bir özeti bulunmaktadır.
Lütfen bunların bir tür abonelik veya üyelik sözleşmesi yaptığımız yayıncılar olduğunu unutmayın. Diğer yayıncıların çoğunda da Açık Erişim seçenekleri olacaktır, ancak onlar için şimdilik bir indirim durumu söz konusu değildir.
Koç Üniversitesi (KU) Araştırmacıları İçin Açık Erişim Yayıncı İndirimleri
Koç Üniversitesi Kütüphanesi’nin açık erişim çalışmalarının kapsamı, çeşitli Açık Erişim yayıncılar ve organizasyonlarla kurumsal üyeliklere kadar uzanmaktadır. Bu üyelikler, Üniversite araştırmacılarına, AE yayıncılık kapsamında APC (makale işlem ücreti) indirimleriyle fayda sağlamaktadır. Kütüphane seçilen yayıncılarla doğrudan anlaşmalarla indirimler sağladığı gibi TÜBİTAK ULAKBİM gibi konsorsiyumlar aracılığıyla da APC indirimleri sağlamaktadır.
Koç Üniversitesi araştırmacıları, aşağıda belirtilen yayıncılardan açık erişim makale yayınlama konusunda indirim veya APC muafiyeti alırlar:
- American Chemical Society (ACS): Abonesi olduğumuz American Chemical Society (ACS) ile “Read and Publish (Oku ve Yayınla)” anlaşması yapılmıştır. ACS aboneliğimizden dolayı ACS dergilerinde sorumlu yazar (Corresponding Author) olarak yapılacak yayınlar makale işlem bedeli (Article Proccessing Charge – APC) ödenmeksizin açık erişim olarak yayınlanacaktır. Anlaşma, ACS Omega, JACS Au, ACS Au koleksiyonu ve tüm ACS hibrit dergileri dahil olmak üzere tüm ACS dergilerinde yapılan yayınları (additions, corrections, editorials ve kitap bölümleri hariç) kapsamaktadır. ACS Read & Publish anlaşmasının detaylarına buradan erişebilirsiniz.
- Association of Computing Machinery (ACM): 2022 yılı itibarı ile Association for Computing Machinery (ACM) ile imzalanan sözleşme kapsamında Koç Üniversitesi yazarları, ACM’nin Hybrid ve Gold Open Access dergilerinde yayınlanacak açık erişim makaleler ve konferans bildirileri için Makale İşleme Ücreti (Article Proccessing Charge – APC) ödemeyecektir. ACM Read & Publish anlaşmasının detaylarına buradan erişebilirsiniz.
- Cambridge University Press (CUP): Cambridge University Press Journal (CUP) dergileri için “Read and Publish (Oku ve Yayınla)” anlaşması yapılmıştır. Anlaşma sonucunda, sorumlu yazar (Corresponding Author) olarak yapılacak yayınlar, makale işlem ücreti (Article Proccessing Charge – APC) ödemeksizin açık erişim olarak yayınlanacaktır. CUP Read & Publish anlaşmasının detaylarına buradan erişebilirsiniz.
- IOP Publishing: IOP Publishing ile imzalanan “Read and Publish (Oku ve Yayınla)” anlaşması kapsamında Koç Üniversitesi sorumlu yazarları IOP Hybrid ve Gold Open Access dergilerinde yayınlanacak açık erişim makaleler için Makale İşleme Ücreti (Article Proccessing Charge – APC) ödemeyecektir. Ayrıntılı bilgi ve dergi listesi için lütfen buraya tıklayın.
- Oxford Journals Online: Bu anlaşma, Koç Üniversitesi sorumlu yazarlarının araştırma makalelerini 340’dan fazla hibrit dergide APC (Makale İşleme Ücreti) ödemeden Açık Erişim olarak yayınlamasına olanak tanır. Yazarlar dergiye makale gönderirken Koç Üniversitesi e-posta adresini kullanmalı ve CC BY veya CC BY NC yayın lisanslarından birini seçmelidir. Sözleşme kapsamındaki Oxford dergileri için lütfen bağlantıya tıklayın.
- SAGE Publishing: 2023 yılı itibari ile SAGE Publishing ile imzalanan abonelik sözleşmesi kapsamında Koç Üniversitesi yazarlarının SAGE Premier paketindeki SAGE Choice dergilerinde Açık Erişim yayın yapmak için ödeyecekleri APC (Makale İşleme Ücreti) £200 olarak sabit tutulmuştur. Standart APC ücreti £2.400’dır. Sözleşme kapsamındaki SAGE Choice Dergileri için lütfen bağlantıya tıklayın.
- SCOAP3 (Sponsoring Consortium for Open Access Publishing in Particle Physics): farklı ülkelerde yer alan kütüphane, kilit fon kuruluşları ve araştırma merkezleri arasında kurulmuş uluslararası bir ortaklıktır. Önde gelen yayıncılarla birlikte çalışan SCOAP3, yüksek-enerji fiziği konulu temel dergilere açık erişim sağlamadaki masrafları merkezi olarak öder. Bu TÜBİTAK ULAKBİM’in SCOAP3’e katılma kararından sonra, katılımcı yayıncılara ve dergilere makale gönderirken, KU araştırmacılarının artık Makale İşlem Ücretlerini (APC) ödemesi gerekmediği anlamına gelmektedir.
İndirim ve APC Muafiyet Listesi
Aşağıda yer alan yayıncılar açık erişim makale yayınlamak için Makale İşlem Ücretlerinde (APC) KU araştırmacılarına indirim veya APC muafiyeti uygularlar.
| Yayıncı / Dergi | İndirim Oranı | Açıklama |
| American Chemical Society (ACS) | Read & Publish %100 (Ücretsiz) | Read & Publish anlaşmasından dolayı ACS dergilerinde sorumlu yazar (Corresponding Author) olarak yapılacak yayınlar makale işlem ücreti (Article Proccessing Charge – APC) ödenmeksizin açık erişim olarak yayınlanacaktır. |
| Association for Computing Machinery (ACM) | Read & Publish %100 (Ücretsiz) | Anlaşma kapsamında ACM Digital Library dergilerinde sorumlu yazar olarak yapılacak yayınlar, makale işlem ücreti (Article Proccessing Charge – APC) ödenmeksizin açık erişim olarak yayınlanacaktır. |
| Cambridge University Press (CUP) | Read & Publish %100 (Ücretsiz) | Koç Üniversitesi araştırmacıları Cambridge University Press (CUP) açık erişim ve hibrit dergilerinde ücretsiz olarak açık erişim makale yayınlayabilirler. Makale işlem ücretleri (APC’ler), Read & Publish anlaşması kapsamında sorumlu yazardan talep edilmez. |
| IOP Publishing |
Read & Publish %100 (Ücretsiz) | Koç Üniversitesi araştırmacıları sorumlu yazar oldukları makaleleri Institute of Physics (IOP) Hybrid ve Gold Open Access dergilerinde makale işleme ücreti (APC) ödemeden açık erişim olarak yayınlayabilirler. |
| Oxford Journals Online | Read &Publish %100 (Ücretsiz) | Koç Üniversitesi sorumlu yazarlarının araştırma makalelerini 340’dan fazla hibrit dergide APC (Makale İşleme Ücreti) ödemeden Açık Erişim olarak yayınlamasına olanak tanır. |
| SAGE Publishing | Read – £200 (Toplam Ücret) | Koç Üniversitesi yazarları, SAGE Premier paketindeki SAGE Choice dergilerinde yayınlamak için 200 £ tutarında oldukça indirimli bir APC (Makale İşleme Ücreti) almaya hak kazanırlar. |
| SCOAP3 (Sponsoring Consortium for Open Access Publishing in Particle Physics) | %100 (Ücretsiz) | SCOAP3, yüksek-enerji fiziği konulu temel dergilere açık erişim sağlamadaki masrafları merkezi olarak öder. Bu TÜBİTAK ULAKBİM’in SCOAP3’e katılma kararından sonra, katılımcı yayıncılara ve dergilere makale gönderirken, KU araştırmacılarının artık Makale İşlem Ücreti (APC) ödemesi gerekmediği anlamına gelmektedir. |